Under Milk Wood – Onder het Melkwoud

Een muzikale versie van Leonard van Goudoever voor koor, solisten, spreekstemmen, instrumentaal ensemble en tapes.

Nadat Dylan Thomas in 1953 zijn radiohoorspel 'Under Milk Wood – a play for voices' had voltooid trok hij naar New York om daar triomfen te vieren met zijn magnum opus. Daar had hij op een terras een plezierige eerste bespreking met Igor Stravinsky over het libretto voor een gezamenlijke opera. Later raakte hij door een combinatie van overvloedig drankgebruik en suikerziekte in coma en overleed op 9 november van datzelfde jaar te New York. Dronken van woorden; wellicht een goede typering van de jong aan alcohol gestorven Welse dichter. Bij de eerste lezing, vlak voor de opkomst, riep Dylan Thomas de acteurs toe: 'Love the words, please, love the words'.

Bij het componeren heb ik mij indertijd geen idiomatische beperkingen opgelegd. Met het grootste plezier en zonder enige gêne volgde ik de associaties die de tekst bij me opriep. Uitgangspunt was de prachtige vertaling van Hugo Claus. Hoe goed ook, de vertaling bleek voor het zingen minder geschikt dan het origineel, daarin is de dictie pregnanter. Daarom besloot ik om te laten zingen in het Engels en te spreken in het Nederlands. Daarmee is het virtuoze taalspel van Thomas in deze bewerking nog extra versterkt.

Geschreven in opdracht van het Amsterdams Fonds voor de Kunst in 1994 voor het Centraal Kamer Koor i.s.m. Dore Smit en Dick Woudenberg.

Voor de Nederlandse spreekteksten wordt, met toestemming van auteur en uitgever, gebruik gemaakt van de vertaling van Hugo Claus.

Opname VPRO radio 1994

1. stilte (zoals genoteerd door de dichter)
2. To begin at the beginning ...
3. Chorus of the Drowned

Van onder uit de zee roepen zijn verdronken makkers de dromende Captain Cat toe en ze halen herinneringen op. Het zeemanshoertje Rosie Probert zingt hen toe: ’ Liefjeslaan 33, zet 'm op jongens, ik ben dood'. Er klinkt een kort citaat uit 'In Memoriam Dylan Thomas' van Igor Stravinsky op het gedicht 'Rage against the dying of the light' dat Thomas schreef voor zijn gestorven vader.

4. Love-Song

Mr. Mog Edwards, handelaar in stoffen, verschijnt in de droom van Miss Price, naaister en winkelierster, als haar zingend idool: 'Ik zal je lakens warmen als een elektrische broodrooster en aan je zijde liggen als het zondagsgebraad', belooft hij haar. Zij zal voor hem 'een tas breien van vergeetmenietblauw' en beiden dromen elke dag opnieuw van 'de bellen der geldladen die zullen rinkelen voor hun huwelijk'.

5. Nightmare

Mr. Waldo heeft een verwarrende nachtmerrie waarin hij als jongetje èn als huidige echtgenoot te kijk wordt gezet. 'Oh, wat zullen de buren ervan zeggen' wanhopen zijn vrouw en zijn moeder. De buren hèbben van alles te zeggen en stellen ook behandelingen voor: '..wonderolie geven en in het donker opsluiten .. naar de tuchtschool .. met de slof op zijn kont!'

6. Ghostchorus I

Mrs. Ogmore-Prichard, tweemaal weduwe, spreekt vanuit haar bed tot haar voormalige echtvrienden:, 'Tijd om op te staan, noem mij uw taken in de goede volgorde'. En de twee dociele geesten noemen haar deze: '.. ik moet mijn pyjama in de bestemde lade leggen .. koud bad nemen .. neus snuiten ..pilletje nemen ..' etc. De enige die durft te mopperen is een verkouden trompet.

7. Three little Dreams

Gossamer Beynon zingt voor haar kussen een liefdesliedje, terwijl Organ Morgan in zijn droom een klassiek recitatief over Coronationstreet heeft gecomponeerd. Het echtpaar Utah Watkins telt geeuwend schapen en breit blatend.

8. The Garden of Eden

Mary Ann Zeemans droomt zich in het Aardse Paradijs: '.. weg van de keuken .. langs het mosselpad .. door de moestuin naar de oude man, die harmonium speelt in de boomgaard. Zij gaat zitten luisteren en dopt de erwtjes die groeien in haar schort waar de dauw langs strijkt.'

9. Morning Service

Aangekondigd door een ochtendfanfare bezingt Eerwaarde Eli Jenkins de bijzonderheden van het dorp Llaregyb. De muziek herinnert aan de kerkmuziek van de Amerikaanse kolonisten waarbij vier stemgroepen, quadrafonisch opgesteld op de vier balkons, hun gezang over de gemeente uitstortten.

10. Mirror-Song

Dienstmeisje Lily Smalls voert voor de spiegel haar dagelijkse gezichtsmassage uit. Dat haar spiegelbeeld in een andere taal spreekt is voor haar blijkbaar niet vreemd; zo zijn spiegels.

11. Breakfast-Song

Schoolmeester Pugh zingt met liefdevol venijn zijn ochtendlied terwijl hij fluitend thee zet voor zijn vrouw. 'Hier is je arsenicum .. en je rattekruidbeschuit .. ik heb je parkiet gewurgd en in de vazen gespuugd .. hier is je lekkere thee .. liefste.'

12. Kaptein Kat aan zijn raam van het Schoenerhuis ...
13. Gossip-Chorus

De winkelende vrouwen in de nering van Mrs. Organ Morgan bespreken hun huwelijksperikelen: 'Mrs. Ogmore-Prichard? Haar man had geen telescoop nodig, die keek wel door het sleutelgat…Mrs. Beynon?...haar man draait honden door de vleesmolen, zegt men.' En je zal maar de vrouw van een organist zijn .. tuttut, ho ho. Mrs. Organ Morgan: “Oh, ik ben een martelares der muziek.”

14. The Rustle of Spring
De muziek der sferen is duidelijk te horen boven het melkwoud. 
        Een zangvereniging zingt op Bethesda-kerkhof, vrolijk, maar gedempt.
                Groenten vrijen boven de tenoren
                        en honden bassen hun bek blauw.
                                Het is Lentegeruis.
De morgen is één groot gezang! En dat zo veelstemmig mogelijk.
15. Polly Garters Song

Deze ongehuwde moeder bezingt haar kleurig liefdesleven en de vaders van al haar kinderen. Toch was er slechts één Willy Wee, maar die rust zes voet diep onder de aarde. Het is de enige muziek die geur heeft van de Welse traditie.

16. Kaptein Kat droomt ...
17. Duet Rosie – Cat

In zijn middagslaap heeft de oude blinde zeerot een weemoedige samenspraak met zijn eens zo geliefde hoertje Rosie Probert van Liefjeslaan no. 33. 'Welke zeeën schommelden mijn kleine dekknecht, mijn liefste bruidegom .. mijn duivel, mijn vadertje, mijn mooie suikeren soldaat met mijn naam op je buik.' 'De enige zee die ik zag, de schommelzee, en jij reed op de baren. Lig neer, lig zacht, laat mij schipbreuk varen in je dijen.'

18. Mae Rose Cottage
Hij bemint mij
Hij bemint mij niet
Hij bemint mij
Hij bemint mij niet
Hij bemint mij, de vieze oude gek!
19. Ghostchorus II

Mrs. Ogmore-Prichard vindt het weer tijd voor haar voormalige echtgenoten om zich te prepareren op de nacht. Zij noemen dociel hun taken in de goede volgorde en worden daarbij gecorrigeerd door Mrs. Ogmore-Prichard.

20. Sunset-Service

Eerwaarde Jenkins reciteert zijn zonsondergangsdienst, die veel weg heeft van een choristische stemoefening. Het vormt de begeleiding van vogelzang en een uitklepperende klok.

21. Lullaby – Waltz

Het wiegelied zingt zuigelingen en grijsaards in slaap en verandert in een wals die een kroeggast doet verzuchten: 'weg met het huppelen, dansen is onnatuurlijk', waarna de asbakken er het zwijgen toe doen.

22. Poëm – Song

Eerwaarde Eli Jenkins noteert in zijn dagboek de bijzonderheden van zijn geliefd Llaregyb, het dorp waarvan de fundamenten werden gelegd door de oude Kelten '.. en waar de oude tovenaars zichzelf een vrouw uit bloemen maakten.' Onderwijl is Mr. Waldo in 'Zeemansrust' bezig zijn levensvisie te vertolken: het lied van de schoorsteenveger waarin de jonge held een vrouw ontmoet die hem smeekt eens duchtig haar schoorsteen te vegen. Waldo vindt het een mooi lied.

23. Echo of the Drowned

Kaptein Kat ontmoet in zijn dromen opnieuw zijn vroegere zeekameraden en ook Rosie van Ducklane no. 33. 'Bij God, ze is vergeten dood te gaan.'


Vrede van Utrecht | Muziekgeschiedenis | Zwijgende film | Opera | Index